سیر تحول کنترل جمعیت در ایران

سیر تحول کنترل جمعیت در ایران

نویسنده

عبدالعلی کریمی، کارشناس پژوهش و برنامه ريزي کمیسیون مشترک

فصلنامه سیاست کلان؛ ویژه جمعیت

سال سوم، شماره سوم، بهار 1393، صص 104-89

چکیده

برنامه‌هاي تنظيم خانواده در مفهوم اخص در سطح جهاني قدمتي حدود 50  سال دارد. امروزه حدود 85 درصد از كشورهاي جهان سوم از خدمات تنظيم خانواده حمايت مي‌كنند. در ايران قبل از انقلاب اسلامی اين سياست به عنوان پايه توسعه مد نظر برنامه ريزان بود.  سیاست‌های تنظیم خانواده در زمان پهلوی از سال 1337 به صورت غیرمتمرکز در شکل‌هایی در حال اجرا بود. در سال 1346 در وزارت بهداري «معاونت جمعيت و تنظيم خانواده»  تاسیس شد.  در آن دوره نرخ رشد جمعیت سالانه 1/3  درصد بود كه با اجرای سیاست‌های تنظیمی در دهه ۵۵ -۱۳۴۵ با اندكی كاهش به 7/2 درصد رسید. بعد از انقلاب اسلامی، سياست‌هاي اجرايي در تشويق تکثير جمعيت سوق پيدا کرد. پس از چند سال اقتصاددانان نگرانی خود را نسبت نتایج این سیاست اعلام کردند. پس از پایان جنگ تحمیلی سیاست کنترل جمعیت مجدداً تصویب و اجرا گردید. تداوم این سیاست پیامدهایی داشت که آثار زیانبار آن در سرشماری سال 1390 آشکار شد، یعنی پایین آمدن میزان باروری به 8/1 که کمتر از میزان جانشینی جمعیت (1/2)  است. نتایج سرشماری سال 1390 نقطه عطفی در زمینه سیاست کنترل جمعیت بود. اشخاص و سازمان‌های مختلف، نگرانی های خود را از وضع موجود اعلام و خواستار تجدید نظر در سیاست‌های کنترل جمعیت شدند. این هشدارها و نگرانی ها سبب شد که سیاست‌های کلی جمعیت در اولویت سیاست‌گذاری مجمع تشخیص مصلحت نظام قرار گیرد و متعاقب آن تلاش‌هایی جهت اصلاح قانون جمعیت نیز در این راستا صورت گرفت. این نوشته گزارشی از چگونگی شکل‌گیری سیاست های جمعیتی در ایران از ابتدا تا کنون است.

واژگان کلیدی

جمعيت، سياست‌هاي جمعيتي، عدم تعادل جمعیتی، سالخوردگی جمعیت

دریافت pdf