الزامات دفاعی و امنیتی در توسعه دریامحور
الزامات دفاعی و امنیتی در توسعه دریامحور
نویسنده
کارگروه نظامی، انتظامی و امنیتی
فصلنامه سیاست کلان؛ ویژه سیاست‌های کلی توسعه دریامحور
سال یازدهم، شماره دوازدهم، پاییز 1402، صص 150-113
مقدمه
تحقق آرمان‌های بلند و متعالی انقلاب اسلامی به‌ویژه احیای تمدن اسلامی- ایرانی و حضور تاثیرگذار و پیش‌برنده در بین ملت‌ها، درگرو تولید قدرت پایدار با توجه به مولفه‌های تعیین‌کننده آن در هزاره سوم است و در این میان، امنیت مهم‌ترین زیرساخت پیشرفت و تعالی همه‌جانبه ایران اسلامی و عنصر بنیادین قدرت پایدار کشور در سایر عرصه‌ها است.
امنیت یکی از دهش‌های خدایی است که انسان همواره خواستار آن بوده و همه جامعه‌های انسانی تلاش داشته‌اند با شناخت آسیب‌پذیری‌ها به این خواسته دست‌یافته و از آن پاسداری کنند. این تلاش پیوسته از این‌رو صورت می‌گرفته که انسان‌ها در سایه امنیت، توانا به حرکت به‌سوی هدف‌های برتر خود و دسترسی به توسعه، امنیت و پیشرفت خویش بوده‌اند. ایجاد توسعه و امنیت پایدار، ازجمله نیازهای بایسته انسان بوده که بایسته زندگی کردن و فرایند توسعه پایدار جامعه‌ها هست. امنیت و توسعه، نه‌تنها دو موضوع بایسته و پیوسته یکدیگرند، بلکه در هر منطقه جنبشی پویا و فراگیر است.
امنیت شهرهای مرزی و بایستگی ایجاد و نگهداری آن، یکی از ارزشمندترین موضوع‌های هر کشور است. بی‌گمان، داشتن مرزهای کنترل‌شده و نواحی مرزی، بدون تنش و سختی در برقراری امنیت و به کار بردن قلمرو دولت در هر کشور، نقش کلیدی و راهنمایی کننده‌ای داشته و از بهره‌برداری ناروای دشمنان درونی و بیرونی می‌کاهد و برنامه‌ریزی برای برقرار کردن پایداری و پیشگیری از نبود برابری آن، امری بنیادی و حیاتی برای کشور به نظر می‌رسد.
نواحی مرزی از جاهای حساس و راهبردی ایران به شمار می‌روند. شناخت تاثیر سازه‌های اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی بر امنیت این نواحی از بنیادی‌ترین نکته‌ها در پی بردن آسیب‌پذیری‌های امنیتی، پیشگیری از هرگونه تنش و کنش‌های ضدامنیتی به شمار می‌رود.
قرآن کریم درآیات مختلف به اهمیت دریا که به‌عنوان نعمتی الهی برای استفاده بشر در اختیار او قرارگرفته است، تاکید فرموده و انسان را به شاکر بودن در قبال این نعمت خطاب قرار داده است. در طول تاریخ نیز همواره حاکمیت بر آبراه‌ها، دریاها و اقیانوس‌ها از طریق در اختیار گرفتن سرزمین‌های مشرف‌به مناطق آبی، ایجاد پایگاه‌های موقت و دائمی و گسیل دریانوردان به دریاها و مناطق آبی به‌عنوان نشان و علامت قدرتمندی و گستردگی سطح قلمرو در میان حاکمان کشورها و سیاستمداران جهان از اهمیت فوق‌العاده‌ای برخوردار بوده است. امروزه با توسعه فناوری‌ها، سامانه‌ها و آرایه‌های دریایی و افزایش اهمیت دریاها به‌ویژه به‌عنوان اصلی‌ترین شریان تجاری و اقتصادی و علی‌الخصوص انتقال انرژی جهان این اهمیت دوچندان شده است (رشیدی، ۱۳۸۹: ۱۳۸).
در دنیای امروز، دریا برای ملت‌ها عامل مهم زندگی است. هیچ کشور هم‌جوار با دریا نیست که منافعی در دریا نداشته باشد. مردمی که از دریا دورند، فاقد یکی از مهم‌ترین مبادی ارتباطی به دنیای خارج خود هستند. اقتصاد این‌گونه ملت‌ها به‌سختی، آهستگی و کندی پیش می‌رود. ازآنجاکه دریا در رشد و زندگی اقتصادی ملت‌ها اهمیتی حیاتی دارد، منافع کشورهای صاحب دریا ارتباط مستقیم با خواسته‌ها، نیازها، توانایی‌ها و فرهنگ آن‌ها داشته و درواقع سیاست دریایی آن کشورها را در جهت اهداف توسعه اقتصادی، فرهنگی- اجتماعی، سیاسی و نظامی- امنیتی عینیت می‌بخشد.
دریا منبعی سرشار از مواهب الهی است که بهره‌مندی از منافع آن مستلزم برنامه‌ریزی دقیق و عزم ملی و همه‌جانبه کلیه دستگاه‌ها و نهادهای نقش‌آفرین در امور مرتبط با آن خواهد بود. جمهوری اسلامی ایران با داشتن حدود 5800 کیلومتر خط ساحلی و قرار گرفتن در کنار خلیج‌فارس، دریای عمان و دریای مازندران یک کشور دریایی محسوب می‌شود. ایران باسابقه حضور تاریخی در عرصه دریا، توانمندی‌های فنی و سرمایه غنی انسانی، می‌تواند اساس اقتدار اقتصادی، سیاسی و نظامی خود را بر پایه توسعه صنایع دریایی بنا کند. موقعیت ژئوپلیتیک، منابع غنی انرژی، نقش‌آفرینی به‌عنوان کریدور شمال - جنوب در منطقه جنوب‌غرب آسیا، دسترسی به آب‌های آزاد و اشتغال‌زایی بالا، تنها بخشی از ظرفیت‌هایی است که به‌واسطه دریا در اختیار کشور قرار دارد.
همچنین صنایع دریایی با توجه به حوزه‌های متنوع آن از قبیل کشتی‌سازی، فراساحل، شیلات، حمل‌ونقل، صنایع نظامی و گردشگری، به‌عنوان یکی از راهبردی‌ترین حوزه‌های صنعتی کشور شناخته‌شده و مسلما توجه به این صنعت موجب رشد و شکوفایی اشتغال و اقتصاد کشور می‌شود.
دریافت pdf