تحلیلی بر جایگاه سیاستهای کلی تأمین اجتماعی در امور اجتماعی
تحلیلی بر جایگاه سیاستهای کلی تأمین اجتماعی در امور اجتماعی
نویسندگان
محمد غریب شاه
محمود نوائی لواسانی
فصلنامه سیاست کلان؛ ویژه تأمین اجتماعی
سال دهم، شماره نهم، بهار 1401، صص 54-26
مقدمه
شناخت اهداف، توانمندیها، مسائل، مشکلات و نیازهای جامعه در کنار بهکارگیری روش مناسب حل مسائل، ارائه راهحلها و انجام اقدامات عملی، گامهای اساسی رسیدن به جامعه آرمانی و متعالی هستند. جامعه منشوری رنگارنگ، متنوع و دارای ابعاد اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی است (چلبی، 1386) که هرکدام حوزهای تخصصی برای مطالعه و پژوهش به خود اختصاص دادهاند. حوزه اجتماعی به معنای عام، امور زندگی انسان بهعنوان موجودی اجتماعی را در بر میگیرد و شامل موضوعاتی مانند روابط بین انسانها، کنشهای اجتماعی، تعامل فرد با گروه، موقعیت فرد در گروه و جامعه، مشارکت اجتماعی و رفاه انسانها -بهعنوان اعضای جامعه- میشود (وبستر، 2021).
امور اجتماعی[1] در برگیرنده واقعیتها و پدیدههای متنوع بروز و ظهور یافته در جامعه است که در کنار هم، در سلسله مراتب یا دستهای از علل و عوامل، توصیفکننده وضعیت اجتماعی جامعه است. رسمیتبخشی به «امر اجتماعی» که به هستها و بایدها در جامعه میپردازد، امکان سیاست‌گذاری در حوزه اجتماعی را فراهم نموده است (میری، 1396).
ساروخانی (1380) واژه social fact بهکار رفته در آثار دورکیم را به امر اجتماعی ترجمه کرده و این مفهوم را به نقل از وی شامل پدیدههایی میداند که از قلمرو فردی جدا و موضوع مطالعه جامعهشناختی هستند. ویژگیهای امر اجتماعی عبارت از: خارجی بودن[2] (خارج از فرد)، استمرار[3] (بین نسلی) و اجبار[4] (تسلط بر زندگی فردی) است.
در تقسیم‌بندی موضوعات رشتههای علمی همواره تلاش شده است نوعی سنخ‌بندی ایجاد شود که مرزهای مشخص و تفکیکشدهای بین هرکدام از علوم ترسیم نماید. «موضوع تحولات اقتصادی و مشکلات و معضلات پیرامون آن در حیطه علم اقتصاد»، «موضوعات سیاسی و روابط بینالملل در حیطه علوم سیاسی»، «موضوعات مدیریت در حیطه علم مدیریت» و «موضوعات اجتماعی در حیطه علوم اجتماعی» مطالعه و تحقیق میشود. سئوال اینجاست که با فرض مشخص بودن حیطه موضوعی هرکدام از رشته‌ها، موضوعات و مفاهیم مختلف علوم اجتماعی در چند بُعد قابل احصا و بررسی هستند؟
دسته‌بندی و مطالعه مجموعه موضوعات اجتماعی، وابسته به منافع کارکردی نویسندگان آن‌ها و در جهت اهداف، ماموریتها و کارویژههای این نوع مطالعات است. دانشجو، پژوهشگر، نظریهپرداز، کارشناس و یا اندیشکده، پژوهشگاه، سازمان، نهاد و... هرکدام موضوعات اجتماعی را براساس منافع، اهداف و رویکردهای آموزشی، پژوهشی و سازمانی به شیوه خاص خود دسته‌بندی مینمایند. این پژوهش با اهداف اکتشافی و توصیفی به دنبال شناخت گونهبندیهای متنوع امور اجتماعی و توصیف گونهبندی متناسب با رویکرد سیاست‌گذاری کلان است و پرسش اساسی این است که اگر با رویکرد سیاست‌گذاری و نظارت کلان به جامعه بنگریم، گونهشناسی امور اجتماعی چگونه خواهد بود؟
از آن جهت که هدف اصلی این پژوهش، توصیف امور اجتماعی و تشریح جایگاه تامین اجتماعی در مجموعه امور اجتماعی است، ماهیت این تحقیق «کاربردی» است. نوع پژوهش، «کیفی» و روش گردآوری اطلاعات آن «کتابخانهای» است که فرایند گردآوری اطلاعات با ابزار «فیشبرداری» صورت گرفته و روش تحقیق نیز به صورت «مقایسهای، تطبیقی و اسنادی» انجام شده است. برای دستیابی به هدف اکتشافی پژوهش ضمن مقایسه گونهشناسيهاي متنوع امور اجتماعی که در سازمانها و نهادهای مرتبط انجام شده، مفهوم امور اجتماعی و تعاریف، ابعاد و مولفههای گوناگون آن با استفاده از روش اسنادی و مطالعه متون و آثار منتشر شده در عرصه علوم اجتماعی تشریح شد؛ براساس نتایج مطالعه تطبیقی و اسنادی، هدف توصیفی پژوهش که تعریف «امور اجتماعی» و گونهشناسی آن با رویکرد سیاست‌گذاری کلان است، ارائه گردید و بر مبنای این گونهبندی، محورها و ابعاد امور اجتماعی در سیاستهای کلی تامین اجتماعی ابلاغی مقام معظم رهبری، شناسایی و دسته‌بندی شد.
دریافت pdf